ਕਾਲਜ ਦੇ ਹੋਸਟਲ ਵਿਚੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਗੁਆਚ ਜਾਣਾ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਉਚ ਮਹਾਂ ਵਿਦਿਆਲਾ ਦੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੋਈ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਵਿਚ ਪੜਾਂਦਿਆ ਅਜੇ ਥੌੜੀ ਹੀ ਦੇਰ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੁਲੀਸ ਨਿੱਤ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਆ ਵੜਦੀ। ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਇਹ ਖਬਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਦੀ। ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਨਿੰਰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕੋਈ ਉਘ -ਸੁਗ ਨਾ ਮਿਲੀ। ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਤਾਂ ਆਂਢ- ਗੁਆਂਡ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਘਰ ਆਉਂਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਇਕੱਲਾ ਜੀਅ ਪੁੱਛਦਾ, “ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਕੁੱਝ ਪਤਾ ਲੱਗਾ”?
“ ਦੁ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ।” ਮੈ ਆਸ ਨਾਲ ਕਹਿ ਦੇਂਦੀ।
ਦਰਅਸਲ ਮੈ ਉਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀ ਸੀ ਜਾਣਦੀ। ਇਕ ਤਾਂ ਨਵੀ ਨਵੀ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਆਈ ਸਾਂ। ਦੂਸਰਾ ਇੰਨੇ ਵੱਡਾ ਕਾਲਜ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਏਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਤਹਾਸ ਪੜਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮੈ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਡੀ ਦੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸਾਂ। ਲੰਚ ਟਾਈਮ ਮੈ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਬਿਤਾਂਦੀ ਸਾਂ। ਉਸ ਦਿਨ ਮੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ,
“ ਤਹਾਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਕਿਵੇ ਲੱਗਦੀਆ ਸਨ।”
“ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ਰੀਫ ਸਨ, ਪਰ ਪੁੱਠੇ ਰਸਤੇ ਪੈਂਦਿਆਂ ਕਿਹੜੀ ਦੇਰ ਲੱਗਦੀ ਆ।”
“ ਦੀਦੀ, ਤੁਸੀ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਕਿ ਉਹ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਭਜ ਗਈਆਂ।”
“ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਰੌਲਾ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।”
“ ਹੋਸਟਲ ਵਿਚੋਂ ਭਜ ਕਿਵੇ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਸਟਲ ਦੀਆਂ ਉਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਉੱਪਰ ਕੱਚ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਨੇ।”
“ ਤੁਸੀ ਉਸ ਦਿਨ ਵਾਰਡਨ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀ ਸੁਣੀ, ਜੋ ਸਟਾਫ ਰੂਮ ਵਿਚ ਦੱਸਦੀ ਪਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੰਧ ਉੱਪਰ ਰਜ਼ਾਈ ਸੁੱਟ ਕੇ ਦੀਵਾਰ ਟੱਪ ਗਈਆਂ।”
“ ਉਹ ਨਿਖਸਮੀਆਂ ਤਾਂ ਜਿਧਰ ਗਈਆਂ ਜਾਣ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰਦਿਆ ਉੱਪਰ ਬੁਹਤ ਤਰਸ ਆਉਂਦਾ, ਵਿਚਾਰੇ ਕਿਵੇ ਵਿਲਕਦੇ ਨੇ।”
“ ਪ੍ਰੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬਾ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਮੂੰਹ ਗੱਲ ਨਹੀ ਕਰਦੀ।”
“ ਹਾਂ, ਪਰਸੋ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਏ, ਮੈਡਮ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਫਾਈਦਾ ਨਹੀ, ਤੁਸੀ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਤਾਂ ਦਿੱਤੇ ਨਹੀ, ਹੁਣ ਉੱਧਲ ਗਈਆਂ ਤੇ ਪੁੱਛਣ ਆ ਗਏ ਹੋ।” ਮੈ ਆਪਣੇ ਕੰਨਾਂ ਰਾਹੀ ਸੁਣੀ ਗੱਲ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ।
“ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਤਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿਚਾਰਿਆਂ ਦਾ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਨਹੀ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਸੱਚਾਈ ਜਾਣੇ ਬਗ਼ੈਰ ਸਾਨੂੰ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਨਹੀ ਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ” ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ।
“ ਬਹੁਤੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਐਸਾ ਵਕਤ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਮਾਪਿਆ ਕੋਲ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ।”
“ ਪਰ ਜੇ ਉਹ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਦੌੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚੋਂ ਮੁੰਡੇ ਵੀ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣੇ ਸਨ।” ਮੈ ਆਪਣਾ ਸ਼ੱਕ ਜ਼ਹਿਰ ਕੀਤਾ।
“ ਹਾਂ, ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਲੜਕੇ ਗੁਆਚਣ ਦੀ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀ ਸ਼ਕਾਇਤ ਕੀਤੀ।”
“ ਵੈਸੇ ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ ਪੁਲੀਸ ਅੱਲਗ ਨੱਠੀ ਭੱਜੀ ਫਿਰਦੀ ਆ ਅਤੇ ਪਰੈਸ ਵਾਲੇ ਬਥੇਰਾ ਢੰਢੋਰਾ ਪਿਟਦੇ ਪਏ ਨੇ, ਪਰ ਸੁਰਾਖ ਕੋਈ ਮਿਲ ਨਹੀ ਰਿਹਾ।”
ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਸਨ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਦਿਮਾਗ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਚੈਨ ਨਾ ਲੈਣ ਦਿੰਦਾ। ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾ ਉੱਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤਾਂ ਹੋਣਾ ਹੀ ਸੀ, ਕੋਈ ਵੀ ਕਲਾਸ ਚੱਜ ਨਾਲ ਨਹੀ ਸੀ ਲੱਗ ਰਹੀ। ਪੁਲੀਸ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਵਾਲੇ ਨਿੱਤ ਕਾਲਜ ਦੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਮੰਡਾਰਾਉਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ। ਕੱਲ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਕਲਾਸਾਂ ਬੰਦ ਰਹੀਆਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਿਦਿਆ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਨੇਤਾ ਸਭ ਹੀ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਆ ਪਧਾਰੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨਾਂ ਵਿਚ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਝੰਬ-ਝਾੜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੁਲੀਸ ਵਾਲਿਆ ਉੱਪਰ ਵੀ ਵਰ੍ਹੇ ਕਿ ਹਫਤਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤਹਾਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਲਭਦਿਆਂ, ਪਰ ਪੱਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਾ ਪਿਆ।
ਮੈ ਇਕ ਗੱਲੋਂ ਫਿਰ ਹੈਰਾਨ ਸਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾ ਨੇ ਸਭ ਨੂੰ ਝਾੜਾਂ ਪਾਈਆਂ, ਪਰ ਪ੍ਰੰਸੀਪਲ ਨਾਲ ਬੜੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਿਖਾ ਰਿਹੇ ਸਨ। ਮੈਡਮ ਜੀ ਵੀ ਉਹਨਾ ਨਾਲ ਮੁਸਕਰਾ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਿਹੇ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀ ਸਨ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਾਲਜ ਦਾ ਚਪੜਾਸੀ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ। ਮੈ ਸ਼ੱਕ ਵਿਚ ਘਿਰੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਵਾਲਾ ਦੀ ਬੁਛਾਰ ਉਸ ‘ਤੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
“ ਰਾਮ ਲਾਲ, ਤਹਾਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆ?”
“ ਬੀਬੀ ਜੀ, ਉਮਰ ਬੀਤ ਚੱਲੀ ਹੈ ਇਸੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ।”
“ ਤੁਸੀ ਉਹਨਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਜੋ ਗੁੰਮ ਗਈਆਂ।”
“ ਹਾਂ, ਜੀ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬਸੁਰਤ ਹਨ।”
“ ਕਦੀ ਉਹ ਹੌਸਟਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇਧੱਰ- ਉੱਧਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ।”
“ ਬੀਬੀ ਜੀ, ਪਤਾ ਨਹੀ।”
ਉਸ ਦੇ ਉੱਤਰ ਭਾਂਵੇ ਬਹੁਤੇ ਤਸੱਲੀ ਬਖਸ਼ ਨਹੀ ਸਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਮੈ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ।
“ ਕੱਲ ਜੋ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਆਏ ਸਨ, ਤੁਸੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ।”
“ ਉਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਮੈਡਮ ਜੀ ( ਪ੍ਰੰਸੀਪਲ) ਨੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।”
ਦਰਸ਼ਨਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਖਾਸ ਸਮਝ ਤਾਂ ਨਾ ਆਈ, ਪਰ ਇੰਨਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੰਸੀਪਲ ਦੀ ਆਪ ਵਿਚ ਦੋਸਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਭਲਾ ਮੈਨੂੰ ਕੀ? ਮੈ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ। ਅਸਲੀ ਮੁੱਦਾ ਤਾਂ ਕੁੜੀਆ ਦਾ, ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ।ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਧਸ ਗਈਆਂ ਜਾਂ ਅਸਮਾਨ ਨੇ ਨਿਗਲ ਲਈਆਂ। ਇਕ ਲੜਕੀ ਦੇ ਤਾਂ ਮਾਪੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਤੱਕੜੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਪੈਸਾ ਪਾਣੀ ਵਾਂਗ ਬਹਾਇਆ। ਲੇਕਿਨ ਹੱਥ ਪੱਲੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁੱਝ ਨਹੀ ਸੀ ਪਿਆ।
ਅੱਜ ਲੰਚ ਟਾਈਮ ਸਮੇਂ ਨਾ ਚਹੁੰਦਿਆ ਹੋਇਆ ਵੀ ਮੈ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨਾਲ, ਪ੍ਰੰਸੀਪਲ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਪਤਾ ਨਹੀ ਕਿਵੇ ਛੇੜ ਲਈ।
“ ਦੀਦੀ, ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਤੁਸੀ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋਵੇਗੇ।”
“ ਪ੍ਰੰਸੀਪਲ ਵਾਲੇ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ।” ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਰੁੱਖਾ ਜਿਹਾ ਮੁਸਕ੍ਰਾਉਂਦੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, ਆਪਣੀ ਮੈਡਮ ਦੇ ਦੋਸਤ ਹੈ,ਹਾਂ ਬਈ ਸਾਰੇ ਕਾਲਜ ਨੁੰ ਪਤਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰੀ ‘ਯੂਥ ਫੈਸਟੀਵਲ’ ‘ਤੇ ਇਹਨਾ ਨੂੰ ਖਾਸ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਰੌਣਕ ਹੋਈ ਸੀ। ਲੜਕੀਆਂ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਆਈਟਮ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਰੰਗ ਬਣ ਦਿੱਤਾ।” ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਉਦਾਸੀ ਜਿਹੀ ਵਿਚ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਈ।
ਮੈ ਅਜੇ ਉਦਾਸੀ ਕਾਰਨ ਸੋਚ ਹੀ ਰਹੀ ਸਾਂ ਕਿ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਆਪ ਹੀ ਬੋਲੀ, “ ਉਦੋਂ ਕਾਲਜ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੋਰ ਹੀ ਸੀ। ਗੁੰਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਕਈ ਆਈਟਮਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਸੀ। ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀ ਉਹਨਾ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤੇ।”
“ ਇਹ ‘ ਯੂਥ ਫੈਸਟੀਵਲ’ ਕਦੋ ਕੁ ਹੋਇਆ ਸੀ।” ਮੈ ਪੁੱਛਿਆ
“ ਬਸ, ਤੁਹਾਡੇ ਜੁਇਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਥੋੜੇ ਦਿਨ ਹੀ ਪਹਿਲਾ।”
ਅਸੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਹੀ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦੀ ਕਾਰ ਫਿਰ ਆ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਗਈਆਂ ਨੇ ੳਦੋਂ ਦਾ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਚੱਕਰ ਵੱਧ ਗਏ। ਉਸ ਦਿਨ ਸਟਾਫ ਰੂਮ ਵਿਚ ਬੈਠਿਆਂ ਮੀਸਜ਼ ਅਗਰਵਾਲ ਨੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ।
“ ਲੋਕ ਐਂਵੇ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਮਨਿਸਟਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀ ਕਰਦੇ। ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਫਿਕਰ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਗੁੰਮ ਹੋਈਆਂ ਨੇ, ਵਿਚਾਰੇ ਕਿੰਨੀ ਦੌੜ ਭਜ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ।”
ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨੇ ਮੀਸਜ਼ ਅਗਰਵਾਲ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਦੋਨੋ ਅੱਖਾਂ ਅੱਖਾ ਵਿਚ ਹੀ ਮੁਸਕਰਾ ਪਈਆਂ। ਨਵੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮੈ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਹ ਬੁਝਾਰਤ ਬੁੱਝ ਨਾ ਸਕੀ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਰਾਮ ਲਾਲ ਪ੍ਰੰਸੀਪਾਲ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ, “ ਬੀਬੀ ਜੀ, ਤਹਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਮੈਡਮ ਨੇ ਦਫਤਰ ਵਿਚ ਬੁਲਇਆ।”
ਸਾਰਾ ਸਟਾਫ ਆਫਿਸ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਤੁਰਿਆਂ ਜਾਂਦਿਆ ਮੈ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਉੱਘ-ਸੁੱਘ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਮੈਡਮ ਨੇ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਇਆ ਹੋਵੇਗਾ।”
“ ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਂ ਉਹ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ‘ ਬਿੱਲੀ ਨੂੰ ਚੂਹਿਆਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ’।” ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨੇ ਹੱਸਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
ਆਫਿਸ ਵਿਚ ਮੈਡਮ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਦਾਸ ਚਿਹਰੇ ਲਏ ਖਲੋਤੇ ਦੇਖਿਆ। ਸਾਡੇ ਪੁੰਹਚਦਿਆ ਹੀ ਮੈਡਮ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, “ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦੇ ਲੱਖ ਜਤਨ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਸੂਹ ਨਹੀ ਮਿਲੀ।”
ਮੈਡਮ ਦੀ ਗੱਲ ਵਿਚ ਹੀ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਬੋਲੇ, “ ਮੈਨੂੰ ਪੂਰੀ ਉਮੀਦ ਹੈ, ਇਕ ਦਿਨ ਲੜਕੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਣਗੀਆਂ ਚਾਹੇ ਲੇਟ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੀ ਨਾ ਮਿਲਣ। ਪਰ ਮੈ ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਸਟਾਫ ਨੂੰ ਇਹ ਹੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਆਇਆ ਹਾਂ ਕਿ ਆਪਾਂ ਸਭ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਲੱਭੀਏ।”
“ ਆਪ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਇਸ ਕਾਲਜ ਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰੀ ਕਿਤਨੀ ਰਕਮ ਦਾਨ ਵਿਚ ਦੇਂਦੇ ਨੇ।” ਮੈਡਮ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਨਹੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਇਸ ਕਾਲਜ ਦੀ ਕੋਈ ਬਦਨਾਮੀ ਹੋਵੇ।”
“ ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਸਟਾਫ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੈ।” ਮੀਸਜ਼ ਸੂਦ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਅਸੀ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰ ਰਹੇ ਕਿ ਆਪਾਂ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਛੇਤੀ ਨਿਕਲ ਸਕੀਏ।”
ਕੁਝ ਚਿਰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ- ਬਾਤਾਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਕਿਉਂ ਮੈਨੂੰ ਇਹਨਾ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀ ਸੀ ਆ ਰਹੀ। ਜੇ ਸਾਰੀ ਪੁਲੀਸ ਵਾਹ ਲਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਇਕ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸਟਾਫ ਅੱਲਗ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮਿਲ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀ ਰਹੀਆਂ।
ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅੱਜ ਕਾਲਜ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਬਦਲਿਆ ਲੱਗਾ। ਨਾ ਕੋਈ ਪੁਲੀਸ ਵਾਲਾ ਆਇਆ ਸੀ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਅਖਬਾਰ ਵਾਲਾ। ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਸਭ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਲਸਾ ਵਿਚ ਸਨ ਜਾਂ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਬਿਜ਼ੀ ਹੋਣਗੇ। ਮੈ ਹੀ ਸਟਾਫ ਰੂਮ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਕਲਾਸ ਲਈ ਕੁੱਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੋਟਿਸ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸਾਂ।
ਕਮਰੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਅੱਧ-ਖੁੱਲਾ ਛੱਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਰਾਮ ਲਾਲ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ।
“ ਬੀਬੀ ਜੀ, ਚਾਹ ਪੀਣੀ ਤਾਂ ਲਿਆ ਦੇਵਾ।” ਉਸ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।
“ ਨਹੀ ਚਾਹ ਤਾਂ ਮੈ ਨਹੀ ਪੀਣੀ।”
“ ਬੀਬੀ ਜੀ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਦਿਲ ਲੱਗ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ।”
“ ਬਾਕੀ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰ ਆਹ ਜਿਹੜੀ ਘਟਨਾ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਗਈ, ਉਸ ਦਾ ਭੇਦ ਕੋਈ ਨਹੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ। ਜਿਸ …।
“ ਤੁਸੀ ਨਾ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਗੁੱਡੀਆਂ ਇਕ ਦਿਨ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਣਗੀਆਂ।” ਰਾਮ ਲਾਲ ਨੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਕਿਹਾ, “ ਬੁਹਤ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾ ਵੀ ਇਕ ਵਾਰੀ ਇਕ ਗੁੱਡੀ ਗਵਾਚੀ ਸੀ ਫਿਰ ਮਿਲ ਗਈ।”
ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਮੈ ਰਾਮ ਲਾਲ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਹੀ ਦੇਖਦੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਰਾਮ ਲਾਲ ਨੇ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਵੀ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਕੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਭੇੜ ਆਇਆ।
“ ਬੀਬੀ ਜੀ, ਤੁਸੀ ਇਸ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਨਵੇ ਹੋ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਤਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀ।”
ਉਹ ਮੇਰੀ ਕੁਰਸੀ ਦੇ ਕੋਲ ਥੱਲੇ ਹੀ ਬੈਠ ਗਿਆ।
“ ਮੈ ਇਕ ਗੱਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਤੁਸੀ ਕਸਮ ਖਾਉ ਮਾਤਾ ਚਿੰਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕਿ ਅਗਾਂਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀ ਦਸੋਂਗੇ।”
“ ਰਾਮ ਲਾਲ! ਤੁਸੀ ਬੇਫਿਕਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣਾ ਭੇਦ ਦੱਸੋ। ਮੈ ਅੱਗੇ ਗੱਲਾਂ ਤੋਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਨਹੀ ਹਾਂ।”
“ ਫਿਰ ਵੀ ਤੁਸੀ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਸਮ ਖਾ ਲਉ।” ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਮੈ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਨਹੀ ਕਰਾਂਗੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ,
“ ਇਕ ਦਿਨ ਮੈ ਮੈਡਮ ਸਾਹਿਬਾ ਦੇ ਆਫਿਸ ਦੀ ਝਾੜ-ਪੂੰਜ ਕਰਦਾ ਪਿਆ ਸਾਂ, ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਆਏ ਤਾਂ ਮੈਡਮ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਤਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਲੇ ਹੋ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਸੁਨਣ ਦੀ ਆਦਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।”
ਉਸ ਦੇ ਇੰਨਾ ਕਹਿਣ ਤੇ ਹੀ ਮੇਰਾ ਸਾਹ ਰੁੱਕ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈ ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਬੈਠੀ ਹੀ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਨੀਵੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਨਣ ਲੱਗੀ। ਰਾਮ ਲਾਲ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਬੋਲਿਆ, “ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਮੈਡਮ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਲੜਕੀਆਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਠੱਪ ਦਿਉ, ਪਰ ਅਖਬਾਰਾ ਅਜੇ ਵੀ ਚੁੱਪ ਨਹੀ ਹੋਈਆਂ।”
“ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆ ਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੋਲਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।”
“ ਕੁੜੀਆਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਹਨ, ਬਸ ਉਹ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਹਿਸਾ ਲੈਣਾ ਲਈ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨੇ।”
“ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਵ ਕੁੜੀਆਂ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦੇ ਕੋਲ ਨੇ।” ਮੈ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ।
ਰਾਮ ਲਾਲ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਮੈ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਲਾਲ ਹੁੰਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ ਦੇਖੋ ਰਾਮ ਲਾਲ ਜੀ, ਇਹ ਗੱਲ ਠੀਕ ਨਹੀ ਤੁਸੀ ਬਾਕੀ ਸਟਾਫ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰੋ।”
“ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ ਬੀਬੀ ਜੀ ਮੈ ਤਹਾਨੂੰ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਸਮ ਦਿਤੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਤੁਸੀ ਇਹ ਗੱਲ ਇੱਥੇ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿਉ, ਬਾਕੀ ਸਟਾਫ ਦੇ ਕਈ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੈ, ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਸਮ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।”
“ ਤੁਸੀ ਚੰਗੀ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਆਏ ਹੋ।”
“ ਬੀਬੀ ਜੀ! ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਗਰਜ਼ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਹਾਂ। ਜੇ ਮੈਡਮ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਮੈ ਤਹਾਨੂੰ ਦੱਸੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਮੇਰੀ ਹੀ ਛਾਂਟੀ ਹਊ। ਮੈ ਤੁਹਾਡੇ ਪੈਰ ਫੜ੍ਹਦਾ ਜੇ ਅਗਾਂਹ ਇਹ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰਉ।”
“ ਅੱਛਾ! ਇੰਨਾ ਕਹਿ ਕੇ ਮੈ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਈ।”
ਦੋ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਮੈ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੀ ਗੁੰਮ-ਸੁੰਮ ਰਹੀ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਵੀ ਜਿਕਰ ਨਾ ਕੀਤਾ। ਕੱਲ ਜਦੋਂ ਮੈ ਲੰਚ ਲਈ ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨਾਲ ਗਈ ਤਾਂ ਉਹ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੀ,
“ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਪਰਦੀਪ, ਮੈ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਤੂੰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਹੈ।”
“ ਗੱਲ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀ, ਵੈਸੇ ਹੀ।”
“ ਤੈਨੂੰ ਕਿਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਤਾਂ ਨਹੀ ਲੱਗੀ।”
“ ਦੀਦੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੱਚ-ਮੁਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀ ਪਤਾ।”
“ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਵੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।”
ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਦੇ ਜਵਾਬ ਨੇ ਮੇਰੀ ਤੱਸਲੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਵੀ ਪਤਾ ਹੈ ਲੜਕੀਆਂ ਕਿੱਥੇ ਨੇ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮੈ ਅਗਾਂਹ ਗੱਲ ਤੋਰੀ, “ ਜੇ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਗੱਲ ਚੁੱਕਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।”
“ ਭਾਈ, ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਇਸ ਕਾਲਜ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਨੌਕਰੀ ਤੱਕ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਗੱਲ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇੰਨੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਬਣੀ-ਬਣਾਈ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਖਰਾਬ ਕਰਨੀ ਆ।”
“ ਤੁਸੀ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਕਰਕੇ ਚੁੱਪ ਹੋ।” ਮੇਰੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਸਿਧਾ ਹੀ ਨਿਕਲ ਗਿਆ, “ ਦੁਨੀਆ ਕਿੰਨੀ ਸੁਆਰਥੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।”
“ ਹਰ ਕੋਈ ਹੀ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਨਾਲ ਹੀ ਮਤਲਬ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।” ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ ਸੱਚ ਪੁੱਛੋ ਤਾਂ ਲ਼ੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਲਈ ਹੀ ਗੁੰਮ ਹੋਈਆਂ ਨੇ।”
“ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੀ ਸੀ।” ਮੈ ਆਦਰਸ਼ ਬਣਦੇ ਕਿਹਾ, “ ਫਿਰ ਵੀ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”
“ ਦੇਖੋ ਪਰਦੀਪ ਜੀ, ਮੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਟੈਂਡ-ਸੁਟਂਡ ਨਹੀ ਲੈਣਾ।” ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨੇ ਸਾਫ ਕਿਹਾ, “ ਜਦ ਕੁੜੀਆਂ ਹੀ ‘ਗਲੈਮਰਸ’ ਲਈ ਆਪਣੀ ਇਜ਼ਤ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਭ ਕੁੱਝ ਦਾਅ ਤੇ ਲਾ ਰਹੀਆ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕੀ।।”
“ ਤਹਾਨੂੰ ਤਾਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਮੈ ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁੱਝ ਕਰਾਂਗੀ।”
“ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਪਣੀ ਨਵੀ ਨਵੀ ਮਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲਗਾਉ ਨਹੀ ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜ਼ੀ।” ਮੀਸਜ਼ ਸੋਢੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਸੀ ਨਵੀ ਮਿਲੀ ਜੋਬ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਂਉਂਦਿਆ ਕਿਹਾ, “ ਤੁਸੀ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰੋ। ਪਰ ਪਲੀਜ਼ ਮੇਰਾ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਵੀ ਜਿਕਰ ਨਾ ਕਰਨਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਸਿਰ ਤੇ ਕੋਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰ ਮੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।”
ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਿਆਂ ਸਾਰੇ ਰਸਤੇ ਮੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੋਚਦੀ ਰਹੀ। ਘਰ ਪਹੁੰਚਣ ਤਕ ਮੇਰਾ ਮਨ ਕਾਫੀ ਬਦਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਤੱਕ ਮਤਲਬ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈ ਕਿਉ ਬੈਠੀ- ਬੈਠਾਈ ਝਮੇਲੇ ਵਿਚ ਪਵਾਂ। ਮੇਰਾ ਆਦਰਸ਼-ਪੁਣਾ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਹੀ ਤੁਰਦਾ ਬਣਿਆ। ਮੇਰਾ ਮਨ ਇਥੌਂ ਤਕ ਕਮੀਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਘਰ ਪੁੱਜਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਬੀਜ਼ੀ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਮੈ ਟੁੱਟ ਕੇ ਪਈ, “ ਢੱਠੇ ਖੂਹ ਵਿਚ ਜਾਣ ਕੁੜੀਆ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੀ।
ਪਰ ਹੌਲੀ ਅਜਿਹੀ ਬੀਜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸੁਣ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ, “ ਪੁੱਤ, ਤੂੰ ਇਕੱਲੀ ਕੀ ਕਰ ਲਵੇਗੀ। ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੇਗੀ। ਨਾਲੇ ਸਾਨੂੰ ਕੀ। ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕਾਲਜ।”
ਬੀਜੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਬੈਠ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜੌਬ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਗੁਆਚਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਹੀ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮੇਰੀ ਮੰਗਣੀ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸੁਹਰਿਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਾਗਲੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਬਦਲੀ ਕਰਵਾ ਲਈ। ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ ਰੱਬ ਜਾਣੇ। ਹੁਣ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਬੀਤ ਗਏ ਨੇ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕਦੀ ਕਦੀ ਇਹ ਵਾਕਿਆ ਯਾਦ ਆਉਣ ਤੇ ਮੈ ਸੋਚਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਸੱਚ-ਮੁਚ ਹੀ ਆਪਾਂ ਕਿੰਨੇ ਮਤਲਬੀ ਹਾਂ।
(ਅਨਮੋਲ ਕੌਰ )
---------------------------------------------------------------------------------
College ke hostel se ladkiyon ka gayab hona ek paheli ban gaya tha. Is se ek bade college ki badnami ho rahi thi. Mujhe yahan padhate hue abhi thoda hi time hua tha. Police roz college mein aa jati thi. Akhbaron mein bhi roz yeh news charcha ka vishay banti thi. Ladkiyon ki khoj jari hone ke bawajood bhi koi clue nahi mila. Jab mai ghar se bahar nikalti, toh aaju-baju ke log sawaal puchte, "Ladkiyon ka kuch pata laga?"
"Do-teen din mein pata lag jayega," main ummeed se keh deti.
Asal mein, main un ladkiyon ke baare mein kuch bhi nahi janti thi. Ek toh, main college mein nayi thi. Dusra, itna bada college tha, jahan pure ilaake ki ladkiyan padhne aati thi. Par mujhe itna zaroor pata tha ki Mrs. Sodhi unhein history padhati thi. College ki bahut si teachers mein se main Mrs. Sodhi ke hi zyada kareeb thi. Lunch time main unke saath hi bitati thi. Us din maine unse pucha,
"Aapko woh ladkiyan dekhne mein kaisi lagti thi?"
"Dekhne mein toh shareef thi, par galat raaste pe chalne mein kitni der lagti hai."
"Didi, aap bhi yahi sochte ho ki woh ladke ke saath bhaag gayi hain?"
"Pure shehar mein toh yahi shor macha hua hai."
"Hostel se bhaag kaise sakti hain, jabki hostel ki oonchi deewaron par kaanch ke tukde lage hue hain?"
"Tumne us din warden ki baat nahi suni, jo staff room mein bata rahi thi ki woh deewar par razai fek kar deewar langh gayi thi."
"Woh ladkiyan jidhar bhi gayi, jaane do, par mujhe unke gharwalon par bahut taras aata hai, bechare kitne pareshan hain."
"Principal madam bhi un parents se seedhe munh baat nahi karti."
"Haan, parson jab woh aaye, madam ne unhein saaf keh diya ki yahan aane ka koi fayda nahi, aapne ladkiyon ko achhe sanskar toh diye nahi, ab woh bhaag gayi toh puchhne aa gaye ho." Maine apne kaano se suni baat batai.
"Mere khayal se toh parents ka is mein koi dosh nahi. Waise bhi, sachai jaane bina humein andaza nahi lagana chahiye," Mrs. Sodhi parents ke paksh mein kehne lagi.
"Bahut se parents apne bachhon ko achha banane ki koshish mein hi apni zindagi bita dete hain, par phir bhi kayi baar aisa waqt aa jata hai jiska jawab parents ke paas nahi hota."
"Par agar woh ladkon ke saath bhaagi hoti toh shehar se ladke bhi lapata hone chahiye the," maine apna shaq zahir kiya.
"Haan, police ke mutabik ladke ke gayab hone ki toh kisi ne complaint nahi ki."
"Waise hadd ho gayi, police alag bhaag-daud kar rahi hai aur press wale bhi bahut shor macha rahe hain, par koi clue nahi mil raha."
Aisi baaton se Mrs. Sodhi bhi hairan thi, par mera dimag toh mujhe chain nahi lene de raha tha. College ki saari students par is baat ka asar toh hona hi tha, koi bhi class dhang se nahi lag rahi thi. Police aur media wale roz college ke aaju-baju ghumte nazar aate the. Kal toh bilkul hi classes band rahi. Kyunki desh ka shiksha mantri aur unke dost deshbhakt neta sabhi college mein aaye the. Unhone apne statements mein sabko daanta aur police walon par bhi gusse huye ki ek hafta ho gaya hai tumhein ladkiyan khojte hue, par tumhare haath kuch bhi nahi laga.
Main ek baat se phir hairan thi ki unhone sabko daanta, par principal ke saath badi izzat se baat kar rahe the. Madam bhi unke saath muskurate hue baatein kar rahi thi. Pata nahi mujhe yeh sab baatein kyun achhi nahi lagi. Tabhi college ka chaprasi chai le kar aa gaya. Main shaq mein ghire hone ke karan us par sawalon ki bauchar kar di.
"Ram Lal, aapko kitna time ho gaya college mein kaam karte hue?"
"Bibi ji, umar beet chali hai isi college mein."
"Aap un ladkiyon ko jante ho jo gum ho gayi hain?"
"Haan ji, bahut hi khubsurat hain."
"Kabhi woh hostel se bahar idhar-udhar jaati hui dekhi?"
"Bibi ji, pata nahi."
Uske jawab bhale hi zyada tasalli dene wale nahi the, phir bhi maine apne sawal jari rakhe.
"Kal jo mantri ji aaye the, aapne pehle kabhi unhein dekha?"
"Woh toh apni madam ji (principal) ke saath hi college mein padhte the. Kabhi-kabhi unke darshan karne aa jate hain."
"Darshan" wali baat mujhe khaas samajh nahi aayi, par itna pata lag gaya ki mantri ji aur principal ki aapas mein dosti zaroor hai. Unki dosti ho ya na ho, bhala mujhe kya? Maine apne man ko samjhaya. Asli mudda toh ladkiyon ka tha, woh kahan gayi hongi? Dharti mein sama gayi ya aasmaan ne unhein nigal liya? Ek ladki ke toh parents bhi kafi paise wale the. Unhone paise pani ki tarah bahaye. Lekin haath abhi bhi kuch nahi laga tha.
Aaj lunch time ke waqt na chahte hue bhi maine Mrs. Sodhi se, principal aur mantri ki dosti ki baat pata nahi kaise chhed di.
"Didi, mantri ji ko aap bhi janti hongi?"
"Principal wale mantri ko?" Mrs. Sodhi thoda rukha sa muskurate hue kehne lagi, "Apni madam ke dost hain, haan bhai, pure college ko pata hai. Pichli baar 'Youth Festival' par inhein khaas mehmaan banaya gaya tha. Bahut raunak hui thi. Ladkiyon ne alag-alag item pesh kar ke maahol bana diya tha." Yeh keh kar Mrs. Sodhi udas ho kar chup ho gayi.
Main abhi udasi ke karan soch hi rahi thi ki Mrs. Sodhi khud hi boli, "Tab college ka maahol alag hi tha. Gayab hone wali ladkiyon ne kayi items mein hissa liya tha. Mantri ji ne apne haathon se un ladkiyon ko inam diye the."
"Yeh 'Youth Festival' kab hua tha?" maine pucha.
"Bas, tumhare join karne se thode din pehle hi."
Hum baatein kar hi rahi thi ki mantri ji ki car phir aa gayi. Jab se ladkiyan lapata hui hain, tab se mantri sahab ke college mein chakkar badh gaye hain. Us din staff room mein baithe hue Mrs. Agarwal ne bhi kaha tha,
"Log aise hi kehte rehte hain ki minister desh ki bhalai ke liye koi kaam nahi karte. Dekho toh apne is mantri sahab ko, logon ki kitni fikar hai, jab se ladkiyan gum hui hain, bechare kitni daud-bhaag kar rahe hain."
Yeh baat sun kar Mrs. Sodhi ne Mrs. Agarwal ki taraf dekha toh dono aankhon hi aankhon mein muskura di. Nayi hone ke karan main unki yeh paheli samajh nahi saki. Thodi der baad Ram Lal principal ka sandesh le kar aaya, "Bibi ji, aap sabko madam ne office mein bulaya hai."
Saara staff office ki taraf chal pada. Chalte hue maine Mrs. Sodhi ko kaha, "Mujhe lagta hai ladkiyon ka kuch pata chal gaya hai, isi wajah se madam ne humein bulaya hoga."
"Tumhari toh woh baat hai ki 'billi ko chuho ke sapne'," Mrs. Sodhi ne haste hue kaha.
Office mein madam aur mantri ji ko bahut hi udas chehre liye khade dekha. Hamare pahunchte hi madam ne kehna shuru kiya, "Mantri ji ke lakh koshish karne ke bawajood ladkiyon ka koi surag nahi mila."
Madam ki baat ke beech mein hi mantri ji bole, "Mujhe poori ummeed hai, ek din ladkiyan zaroor mil jayengi, chahe der se hi kyun na milen. Par main aaj saare staff ko yeh hi request karne aaya hu ki hum sab mil kar is mushkil ka koi hal dhoondhein."
"Aap sabko pata hi hai ki mantri ji is college ko har baar kitni rakam daan mein dete hain," madam ne kaha, "Isliye yeh nahi chahte ki is college ki koi badnami ho."
"Hamara saara staff toh pehle se hi aapke saath hai," Mrs. Sood ne kaha, "Hum apni poori koshish kar rahe hain ki hum is mushkil se jaldi nikal saken."
Kuch der tak is tarah ki baatein chalti rahi. Pata nahi kyun mujhe in sab baaton ki samajh nahi aa rahi thi. Agar poori police koshish kar rahi hai, mantri ji ne din-raat ek kiya hua hai aur saara staff alag se mehnat kar raha hai toh ladkiyan phir bhi nahi mil rahi hain.
Kayi dinon baad aaj college ka atmosphere thoda sa badla hua laga. Na koi police wala aaya tha na hi koi akhbar wala. Teachers bhi sab apni classes mein the ya kahin aur busy honge. Main hi staff room mein baithi class ke liye kuch zaroori notes taiyar kar rahi thi.
Kamre ka darwaza aadha khula chhod diya tha. Achanak hi Ram Lal andar daakhil hua.
"Bibi ji, chai peeni ho toh le aaun?" usne pucha.
"Nahi chai toh main nahi peeni."
"Bibi ji, ab toh aapka college mein dil lag gaya hoga."
"Baki toh theek hai, par yeh jo ghatna college mein hui, uska raaz koi nahi lag raha. Jise..."
"Aap chinta mat karo, ladkiyan ek din wapas aa jayengi," Ram Lal ne beech mein hi kaha, "Bahut der pehle bhi ek baar ek ladki lapata hui thi, phir mil gayi thi."
Yeh baat suni toh main Ram Lal ke munh ki taraf hi dekhti reh gayi. Ram Lal ne idhar-udhar dekha aur bahar ki taraf bhi jhank kar darwaza band kar diya.
"Bibi ji, aap is college mein naye ho. Bahut si baaton ka aapko pata nahi."
Woh meri kursi ke paas niche hi baith gaya.
"Main ek baat aapko bata deta hu, par aap Maa Chinta Devi ki kasam khao ki aage kisi ko nahi bataoge."
"Ram Lal! Aap befikar ho kar apna raaz batao. Main aage baatein karne wali ladki nahi hu."
"Phir bhi aap Devi Maa ki kasam khao." Jab usko yakeen ho gaya ki main koi bhi baat nahi karungi toh usne dheere-dheere batana shuru kiya,
"Ek din main madam sahab ke office ki saaf-safai kar raha tha, mantri ji aaye toh madam ne mujhe bahar jane ka ishara kiya. Aapko pata hi hai, humare jaise logon ko chhup kar baatein sunne ki aadat hoti hai."
Uske itna kehte hi meri saans ruk gayi aur main kursi par baithi hi thoda sa niche ho gayi aur usko dhyan se sunne lagi. Ram Lal ne ek baar phir darwaze ki taraf dekha aur bola, "Mantri ji ne madam ko kaha ki mainne aapko kaha tha ladkiyon wali baat dabane ke liye, par akhbar abhi bhi chup nahi huye hain."
"Ladkiyon ke parents ne hi zyada shor machaya hua hai."
"Ladkiyan toh shant hain, bas woh toh sirf sundarta ke muqable mein hissa lene ke liye kuch bhi karne ko taiyar hain."
"Iska matlab ladkiyan mantri ji ke paas hain?" maine hairani se kaha.
Ram Lal ne mujhe chup rehne ka ishara kiya. Par main gusse mein laal hoti hui boli, "Dekho Ram Lal ji, yeh baat theek nahi, aap baki staff se baat karo aur raaz ko kholo."
"Pehle toh bibi ji, maine aapko Devi Maa ki kasam di hui hai, aap yeh baat yahin chhod do, baki staff ke kayi members ko bhi is baare mein pata hai, unhein bhi Devi Maa ki kasam di hai."
"Aap achhi Devi Maa beech mein le aaye ho."
"Bibi ji! Devi Maa toh apni garz ko le kar aaye hain. Agar madam ko pata lag gaya ki yeh baat mainne aapko batai hai toh sabse pehle meri hi chhutti hogi. Main aapke pair pakadta hu, aage yeh baat mat karna."
"Achha!" itna keh kar main chup ho gayi.
Do-teen din main is tarah hi gumsum rahi aur is baat ka kisi ke paas bhi zikr nahi kiya. Kal jab main lunch ke liye Mrs. Sodhi ke saath gayi toh woh puchhne lagi,
"Kya baat hai, Pardeep, main dekhti hu tum thode dinon se chup-chap ho."
"Baat toh koi nahi, waise hi."
"Tumhein kahin ladkiyon ki chinta toh nahi lagi?"
"Didi, aapko sach-much unke baare mein kuch bhi nahi pata?"
"Pata ho bhi toh phir kya kar sakte hain?"
Mrs. Sodhi ke jawab ne meri tasalli karwa di ki usko mere jaise hi pata hai ladkiyan kahan hain. Par phir bhi maine aage baat badhai, "Agar pata ho toh phir baat uthani chahiye."
"Bhai, mera toh is college se sirf naukri tak rishta hai. Baat utha kar itne saalon ki apni bani-banai position kharab karni hai."
"Aap apne matlab ke liye chup ho," mere munh se seedha hi nikal gaya, "Duniya kitni swarthi ho gayi hai."
"Har koi hi apni zaroorat se hi matlab rakhta hai," Mrs. Sodhi ne thoda gusse se kaha, "Sach pucho toh ladkiyan apne matlab ke liye hi gum hui hain."
"Par unhein apne parents ke baare mein toh sochna chahiye hi tha," main aadarsh bante hue boli, "Phir bhi humein stand lena chahiye."
"Dekho Pardeep ji, main toh koi stand-shud nahi lena," Mrs. Sodhi ne saaf kaha, "Jab ladkiyan hi 'glamorous' ke liye apni izzat, padhai sab kuch daanv par laga rahi hain toh humein kya."
"Aapko na ho, par main toh is baare mein zaroor kuch karungi."
"Agar aapko apni nayi-nayi mili naukri se koi lagaav nahi hai toh woh aapki marzi," Mrs. Sodhi ne mujhe mushkil se mili job ka ehsaas karwate hue kaha, "Aap jo marzi karo. Par please mera is mamle mein kisi ke paas bhi zikr mat karna. Aapke sir par koi zimmedari nahi hogi. Par main toh is naukri se hi guzara karna hai."
College se wapas aate hue saare raste main is baare mein hi sochti rahi. Ghar pahunchne tak mera man kafi badal gaya aur sochne laga sabko apni zarooraton tak matlab hai toh main kyun baithi-bithai jhanjhat mein padun. Mera aadarsh-pan ek minute mein hi chala gaya. Mera man yahan tak kameena ho gaya ki ghar pahunchne par jab mere bhabhi ne ladkiyon ke baare mein pucha toh main us par jhidak padi, "Daale kue mein jayein ladkiyan, aapko kya."
Par baad mein bhabhi ko saari baat batai toh woh sun kar kehne lage, "Beta, tum akeli kya kar logi. Apni naukri se bhi haath dho baithogi. Aur waise bhi humein kya. Kisi ki ladkiyan, kisi ka college."
Bhabhi ki baat sun kar main aaram se baith gayi aur apni job ke baare mein sochti hui ne ladkiyon ke gum hone ka mamla usi waqt hi chhod diya.
Is ghatna ke baad jaldi hi meri mangni ho gayi aur mere sasural walon ne apne kareeb ke college mein meri badli karwa li. Ladkiyon ka kya hua, Bhagwan jane. Ab is baat ko kayi decade beet gaye hain. Par phir bhi kabhi-kabhi yeh waqiya yaad aane par main sochti hu ki sach-much hum kitne matlabi hain.
(Anmol Kaur)
